کاربردهای نمک

گل نمک 1 آبان 1398 619

چند مورد از کاربردهای نمک که کاربردهایی اساسی، مهم، استراتژیک و  بدون جایگزین نمک معدنی را در صنایع کشور و منطقه خاورمیانه ذکر می کنیم.

ابتدا توضیح مختصری از سهم بندی میزان مصرف نمک در صنایع مختلف شرح داده می شود: جالب است بدانیم در حدود کمتر از ۱۰درصد از کل مصارف انواع نمک صنعتی و نمک تصفیه شده در بخش صنایع غذایی مصرف می شود و چیزی در حدود ۹۰درصد از میزان نمک مصرفی کشور در صنایع غیر غذایی و غیر مرتبط با بخش خوراکی استفاده می شود.

یعنی کل نمکی که در بخش غذایی شامل کارخانجات تولید مواد غذایی، پروتینی، انواع کنسرو ها، شوریجات، زیتون، تنقلات، خشکبار، لبنیات و به صورت مستقیم به عنوان نمک آشپزی در رستوران ها، غذاخوری ها، هتل ها، کترینگ ها و بعنوان بسته بندی شده برای فروش در فروشگاه ها و استفاده در آشپزخانه های منازل و سر سفره و میز غذا استفاده می شود.

مجموعاً چیزی در حدود ۱۰درصد از کل موارد مصرف نمک است که البته هان طور که گفته شد، همه این ۱۰درصد هم نمک تصفیه شده نیست و سهم زیادی از این بازار بعهده نمک معدنی است.

نمک های صنعتی

پس در حدود ۹۰درصد از کل میزان نمکی که در کشور مصرف می شود در صنایع غیر وابسته به صنایع غذایی است. سؤال اینجاست! کدام صنایع

کاربردهای نمک صنعتی

نمک حفاری : مورد استفاده در تولید سیالات حفاری، برای تولید گلِ حفاری از مقادیر متفاوتی نمک بسته به جنس زمین و محل مورد حفاری استفاده می شود.

نمک ضدیخ : در فصل سرما برای جلوگیری از یخ زدن سطح جاده ها و خیابان ها و همچنین برای استحکام بیشتر بسیاری از مواد از جمله بتن از نمک بعنوان ضد یخ  استفاده می شود.

کاربردهای نمک در دام و طیور : سنگ نمک و نمک خرد شده  دانه بندی های مختلف در تأمین بهداشت و خوراک انواع دام سبک و سنگین  و همینطور انواع طیور مورد استفاده گسترده قرار می گیرد.

نمک دباغی : نمک خرد شده با دانه بندی های متنوع در نگهداری و فراوری پوست و چرم کاربرد گسترده دارد.

نمک نساجی : نمک در ریسندگی، بافندگی، رنگرزی، پارچه دوزی کاربرد فراوان دارد.

نمک صنعتی : بسیاری از صنایع برای تولید محصولات نهایی خود از نمک به عنوان ماده اولیه و یا حتی کاتالیزور استفاده می کنند. به عنوان مثال: صنایع شیمیایی، رنگ، چسب، رزین، اسیدسازی، کلرسازی، تثبیت رنگ، سختی گیری، احیاء رزین، شست و شوی دیگ بخار، بویلر.

نمک در صنعت و شیلات : به طور گسترده برای پرورش انواع ماهی های سردآبی و گرم آبی، ضد قارچ، ضد انگل و نگهداری پس از صید، استفاده می شود.

کاربردهای نمک صنعتی

کاربردهای نمک در صنایع غذایی : از هر دو نوع نمک معدنی و نمک تصفیه شده در قریب به اتفاق همه صنایع غذایی استفاده می گردد.

به عنوان مثال:

نمک در لبنیات علی الخوص ماست، کشک و پنیر

نمک در تولید مواد پروتئینی : انواع سوسیس، ژامبون ها، ناگت ها و …

نمک در صنایع تولید غذای آماده و کنسروها

نمک در تولید تنقلات مثل : چیپس، اسنک، کیک، کلوچه، بیسکوئیت و …

کاربردهای نمک در صنایع تولید روغن (روغن کشی) از دانه های گیاهی مثل روغن کانولا، کلزا، ذرت، آفتابگردان و …

کاربردهای نمک خوراکی- نمک تصفیه شده

سنگ نمکی که از معدن استخراج شده  و به کارخانه تولید نمک تصفیه شده می رود،  پس از طی مراحل تولید نمک مورد استفاده در بخش غذایی، به خلوصی بالاتر از ۲/۹۹درصد می رسد؛ برای این کار چند روش از دیرباز مرسوم بوده است اما امروزه بالاترین خلوص و بیشترین مصرف و البته پر هزینه ترین روش، تصفیه کردن از طریق تبلور مجدد است.

از آنجاییکه سنگ نمک یکبار در معدن سنگ نمک متبلور شده است و به صورت کریستال های نمک در آمده است(که پس از خردایش در کارخانه نمک صنعتی به آن نمک شکری یا صدفی می گویند) و یکبار هم در سانتریفیوژ کارخانه تولید نمک خوراکی متبلور می شود.

کاربردهای نمک خوراکی نمک تصفیه شده

که باعث افزایش خلوص می شود به این نمک نمک تبلور مجدد می گویند. در تولید نمک تبلور مجدد بعد از این مرحله مراحل دیگری هم جهت تخلیص و افزایش کیفیت نمک صورت می پذیرد که خلوص آن را معمولاًبه اعداد بالاتر از ۵/۹۹ درصد می رساند.

البته اگربر فرض در محیط آزمایشگاهی سنگ نمک به میزان مشخص را در آب حل کنیم، حتماً مقداری از ناخالصی به صورت نامحلول در آب ته نشین می شود(رسوب می کند). حال اگر محلول فوق را از صافی های آزمایشگاهی بگذرانیم و محلول صاف شده را تنها حرارت دهیم.

تا آب آن تبخیر شود؛ آنچه در ته ظرف باقی می ماند، کاربردهای نمک با خلوص بالاتر از سنگ اولیه است. این روش یکی از روش های تسویه نمک در قدیم الایام است که امروزه کمتر از این روش استفاه می گردد، اما به دلیل هزینه کمتر و داشتن کیفیت قابل قبول همچنان کاربرد دارد.

درصد خالص بودن نمک

برای درک بهتر مسایل مطرح شده، کمی اعداد و ارقام را به میان می آوریم. برفرض که آنالیز مشخصات سنگ نمک معدنی خلوص ۹۸ درصد و ناخالصی نامحلول در آب ۱درصد را تعیین کرده باشد.

به خوبی پیداست با استفاده از روش صافی (که در بالا آمد) پس از تبخیر آب و استحصال کاربردهای نمک ته ظرف، خلوص آن به راحتی به ۹۹ درصد خواهد رسید. حال برای کاهش ناخالصی های محلول در آب باید چه کرد؟

آنچه در گروه کارخانه جات گل نمک تبلور مجدد بصورت ویژه اتفاق می افتد، مربوط به همین جای ماجرا است. حذف ناخالصی های نامحلول در آب که توسط صافی حذف نمی شوند. که البته بعضاً لزوماً مضر هم نیستند.

درصد خالص بودن نمک

البته در ادامه برای حذف میکرو ارگانیسم ها و آلودگی های تبعی به نمک مواد شیمیایی هم اضافه می شود که البته در حد استاندارد بوده و در صورت مصرف به اندازه جای نگرانی برای سلامت انسان را ندارد. حالا که با فرآیند تولید کاربردهای نمک تصفیه شده یا همان نمک خوراکی آشنا شدیم.

لازم است بدانیم که ترکیبات یددار به شکل یدات پتاسیم(KIO۳) بصورت یک افزودنی و برای تأمین نیاز بدن به ید (غده تیرویید) به نمک افزوده می شود و هیچ نمکی در ابتدا فی نفسه ید ندارد (مگر مقادیر کمی که بعضاً بصورت طبیعی (معدنی)در سنگ نمک موجود باشد که گزارشات کمی از وجود ترکیبات یددار در سنگ نمک به دست رسیده است).

انواع کاربردهای نمک تصفیه شده

نمک تصفیه شده به صورت بدون ید مورد استفاده در صنایع غذایی و کاربردهای نمک تصفیه یددار برای بسته بندی قابل عرصه در فروشگاه ها و هایپر مارکت ها آماده فروش است. طبق قوانین موجود امکان بسته بندی نمک بدون ید در بسته های کوچک(چندصد گرمی)وجود ندارد.

ناگفته پیدا است که امکان بسته بندی نمک معدنی تصفیه نشده هم در بسته بندی های کوچک(چند صد گرمی) وجود ندارد.

تماس