نمک یکی از مواد معدنی بسیار مهم و ضروری برای سلامت و بهره‌وری دام و طیور است. استفاده بهینه از انواع نمک ها در خوراک دام و طیور نقش بسزایی در رشد، تولید، پیشگیری از بیماری‌ها و افزایش کیفیت محصولات دامی دارد. در این مطلب به بررسی انواع نمک های مصرفی، میزان و روش های مناسب مصرف، فواید و عوارض احتمالی ناشی از کمبود یا مصرف زیاد آن در جیره غذایی دام و طیور خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
انواع نمک های مورد استفاده در خوراک دام و طیور
نمک های متداول و پرمصرف در خوراک دام و طیور شامل نمک سنگی یا هالیت، نمک معدنی و نمک‌های یددار است. نمک سنگی حاوی کلر و سدیم و نمک دریایی حاوی سدیم و کلر می‌باشد. نمک‌های یددار نیز علاوه بر سدیم و کلر حاوی ید هستند.
علاوه بر نمک های فوق، از نمک های غنی شده نیز در خوراک دام و طیور استفاده می‌شود. نمک‌های غنی شده حاوی مقادیری از ویتامین ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان ها هستند که برای سلامت دام و طیور ضروری است.
علاوه بر اینها، گاهی اوقات از نمک‌های آمونیومی مانند سولفات آمونیوم نیز در خوراک بعضی از حیوانات استفاده می‌شود. این نمک منبع خوبی از نیتروژن برای میکروارگانیسم‌های شکمبه حیوانات نشخوار کننده است.
اهمیت و ضرورت استفاده از نمک در خوراک دام و طیور
نمک به عنوان یک ماده معدنی ضروری، نقش بسیار مهمی در تنظیم فشار اسمزی، تعادل اسید و باز، انتقال عصبی و فرایندهای الکترولیتی بدن دام و طیور دارد. کمبود نمک می‌تواند منجر به اختلال در این فرایندهای حیاتی شود.
نمک همچنین باعث تحریک اشتها و بهبود هضم غذا در دام و طیور می‌شود. افزودن مقدار مناسب نمک به جیره غذایی باعث افزایش مصرف خوراک و در نتیجه رشد بهتر دام و طیور می‌گردد.
نمک از طریق تامین سدیم و کلر مورد نیاز بدن، در پیشگیری از بروز بیماری‌هایی مانند تتانی نقش دارد. همچنین نمک یددار جهت جلوگیری از کمبود ید و پیشگیری از بیماری‌های ناشی از آن ضروری است.
مقدار مصرف نمک مورد نیاز برای انواع دام و طیور
مقدار نمک مورد نیاز دام و طیور بستگی به نوع، سن، وزن و شرایط فیزیولوژیک آنها دارد. به طور کلی دام های بزرگ‌تر و پرتولیدتر نیاز به مقادیر بیشتری نمک دارند. همچنین در دوران رشد، آبستنی و شیردهی مقدار مصرف نمک افزایش می‌یابد.
به طور متوسط، گاوهای شیری به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی نیاز به ۲-۳ گرم نمک دارند. در گوسفند و بز این مقدار حدود ۲ گرم و در طیور حدود ۱/۵ گرم در هر کیلوگرم ماده خشک است.
کمبود یا مازاد نمک می‌تواند اثرات سوء بر سلامت و تولید دام و طیور داشته باشد، بنابراین رعایت دقیق مقادیر توصیه شده بر اساس نیاز دام یا طیور ضروری است. مشاوره با متخصص تغذیه دام و طیور توصیه می‌شود.
عوارض کمبود یا مصرف بیش از حد نمک در خوراک دام و طیور
کمبود نمک باعث کاهش اشتها، کندی رشد، کاهش تولید شیر و تخم مرغ و افت شدید وزن می‌شود. همچنین کمبود شدید نمک منجر به اختلال در تنظیم فشار اسمزی و اسید و باز بدن می‌گردد.
مصرف بیش از حد نمک نیز می تواند موجب مسمومیت هایی همچون مسمومیت با سدیم و ادم مغزی شود. همچنین افزایش فشارخون، اختلال در متابولیسم کلسیم و پتاسیم از دیگر عوارض مصرف زیاد نمک است.
بنابراین توصیه می‌شود میزان مصرف نمک بر اساس نیاز دام و طیور و با نظر متخصص تغذیه تعیین شود تا از بروز عوارض ناشی از کمبود یا مصرف بیش از حد آن جلوگیری به عمل آید.
تاثیر نمک بر سلامت و بهره وری دام و طیور
مصرف نمک به میزان کافی و مطابق نیاز دام و طیور باعث تحریک اشتها و بهبود هضم غذا می‌شود که منجر به افزایش مصرف خوراک و در نتیجه رشد و تولید بهتر دام و طیور می‌گردد.
نمک از طریق تامین سدیم و کلر مورد نیاز بدن، در پیشگیری از اختلالات متابولیکی و بیماری هایی مانند تتانی موثر است و سلامت دام را تضمین می‌کند.
نمک یددار با تامین ید مورد نیاز بدن، از بروز بیماری‌های ناشی از کمبود ید جلوگیری کرده و سلامت و تولید مثل دام را بهبود می‌بخشد. بنابراین مصرف بهینه نمک عامل مهمی در افزایش بهره وری دام و طیور است.
روش‌های مناسب برای افزودن نمک به خوراک دام و طیور
روش افزودن نمک به جیره غذایی دام و طیور بستگی به نوع دام، شکل فیزیکی خوراک و شرایط نگهداری دام دارد. بهتر است نمک به صورت یکنواخت و کاملاً مخلوط در سراسر خوراک پخش شود.
در خوراک های دانه ای، نمک را می توان همراه با سایر مواد معدنی به خوراک اضافه کرد. در خوراک های علوفه ای نیز پاشیدن نمک روی علوفه مناسب است.
در شرایط چرای آزاد، می‌توان نمک دان‌هایی حاوی بلوک های نمک یددار در اختیار دام قرار داد تا دام بتواند بر اساس نیاز خود از آن استفاده کند. البته نظارت بر مصرف نمک در این حالت ضروری است.
نتیجه گیری
نمک یکی از اجزای حیاتی جیره غذایی دام و طیور به شمار می رود که نقش بسزایی در تأمین سلامت و افزایش بهره وری آنها دارد. انتخاب نوع مناسب نمک بر اساس نیاز دام و طیور، رعایت میزان مصرف توصیه شده و نظارت بر جیره غذایی برای جلوگیری از کمبود یا مسمومیت ناشی از مصرف بی‌رویه نمک، از اهمیت بالایی برخوردار است. استفاده صحیح از نمک در کنار سایر اقدامات مدیریتی، تغذیه‌ای و بهداشتی می‌تواند سودآوری واحدهای پرورش دام و طیور را ارتقا بخشد.
بیشتر بخوانید: نمک آشپزخانه
گروه کارخانه جات گل نمک بیش از سه دهه است که در تأمین نیاز صنایع وابسته به تولید نمک صنعتی در کشور فعال است. تولید انواع نمک دانه بندی شده با بیشترین دقت در دانه بندی و بالاترین کیفیت از نظر خلوصی محصولات به دلیل برخورداری از یکی از بزرگترین و خالص ترین معادن سنگ نمک در منطقه. 